Çdo kush që e ka hedhur në plehëra ushqimin kur është ndjerë i mbingarkuar (por jo domosdoshmërisht të uritur) e di se stresi ëbn që njerëzit mos të marrin vendime të zgjuara, madje shpesh të marrin vendime të gabuara. Por hulumtimet tregojnë se stresi kronik financiar nuk ju bën vetëm të merrni vendime të këqija - por mund të ulë inteligjencën tuaj.
Kryesisht ka të bëjë me konceptin e "gjerësisë së valës mendore" - në një farë mënyre ka të bëjë me hapësira në dispozicion për të menduar. Dhe, kjo do të thotë nëse po shpenzoni shumë hapësirë në tru duke fiksuar një gjë, keni më pak hapësirë për të menduar për gjëra të tjera. Në librin e tyre të botuar së fundmi, "Scarcity: Why Having Too Little Means So Much," ekonomistët e sjelljes Sendhil Mullainathan dhe Eldar Shafir analizuan hulumtimet e kaluara dhe kryen eksperimente të reja për të treguar se si ndjenja e mungesës i bën njerëzit të fiksohen për gjërat që janë të pamjaftueshme - qoftë koha, ushqimi, marrëdhëniet ose paratë.
Eksperimenti i tyre kryesor kishte dy pjesë. Së pari, ata i kërkuan një grupi njerëzish të imagjinonin se duhej të paguanin 300 dollarë për një riparim makine. Pas kësaj, ata u dhanë pjesëmarrësve teste për të përcaktuar shkallën e inteligjencës së tyre. Në këtë version të eksperimentit, nuk kishte ndonjë ndryshim të rëndësishëm në përgjigjen ndaj testit të inteligjencës midis të varfërve dhe të pasurve.
Sidoqoftë, kur i njëjti eksperiment u krye me një riparim makinash prej 3,000 dollarësh, rezultati ishte shumë i ndryshëm. Pjesëmarrësit e varfër dolën dukshëm më keq në testin e inteligjencës sesa pjesëmarrësit e pasur - në fakt, ata shënuan 10 deri në 12 pikë më pak, në lidhje me ndryshimin midis mënyrës se si do të shënonit pas një nate të mirë gjumi dhe se si do të shënonit pas një nate zgjuar. Autorët teorizuan se kjo ishte për shkak të humbjes së gjerësisë së gjerësisë së valës mendore - se do të ishte e vështirë dhe stresuese për të varfrit të gjenin një mënyrë për t'ia dalë me 3,000 dollarë, ndërsa të pasurit do të kishin para të mjaftueshme për të mbuluar shpenzimet pa u shqetësuar.
E njëjta gjë ndodh edhe me votat në kohë fushatash elekorale: njerëzit e varfër mund të pranojnë pak para apo sende në këmbim të votës, që mund ta konsumojnë brenda një jave, duke mos menduar kështuse çfarë do sjellin 4 vitet a atij që do i qeverisë, psi i bleu votën.
"Si mund të lironi hapësirë në trurin tuaj"
Edhe nëse buxheti juaj është i ngushtë, ka mënyra se si mund të merrni vendime më të mira financiare. Kryesorja është të krijoni më shumë hapësirë në kokën tuaj duke bërë sa më poshtë.
Automatizoni sa më shumë që të mundeni: Edhe nëse nuk ndiheni sikur keni një problem të gjerësisë së bandës, automatizimi i financave tuaja është një mënyrë e shkëlqyeshme për të siguruar që jeni duke bërë lëvizje të mira financiare. Ka disa mënyra për ta bërë atë:
Nëse merrni depozitë direkte për çekun tuaj, vendosni që një pjesë e caktuar e saj të depozitohet drejtpërdrejt në llogarinë tuaj të kursimeve në vend të llogarisë tuaj të kreditit.