 |
Përgjigja e shpejtë dhe e lehtë e pyetjes se "përse njerëzit janë fetarë?", është se zoti - në cilindo formë që besoni (ata që besojnë) se ekziston - është i vërtetë, dhe njerëzit besojnë sepse komunikojnë me të dhe perceptojnë dëshmi të përfshirjes së tij në botë.
Vetëm 16 për qind e njerëzve në mbarë botën nuk janë fetarë; kjo është e përafërt me rreth 1.2 miliardë individë që e kanë të vështirë të pajtohen me idetë e fesë, bazuar në mënyrën se si ata e njohin botën.Pse njerëzit besojnë, është një pyetje që ka pllakosur mendimtarë të mëdhenj për shumë shekuj. Karl Marx, për shembull, e quajti fenë "opiumin e popullit". Sigmund Freud mendonte se perëndia ishte një iluzion dhe adhuruesit po ktheheshin në nevojat e tyre të fëmijërisë për siguri dhe falje.
Një shpjegim më i fundit psikologjik është ideja se evolucioni ynë ka krijuar një "vrimë hyjnore" ose na ka dhënë një "zot motor" metaforik që mund të na shtyjë të besojmë në një hyjni.
Në thelb kjo hipotezë është se feja është një nënprodukt i një numri adaptimesh njohëse dhe shoqërore, të cilat kanë qenë jashtëzakonisht të rëndësishme në zhvillimin njerëzor.
Të përshtatur për besim
Ne jemi krijesa shoqërore që ndërveprojnë dhe komunikojnë me njëri-tjetrin në një mënyrë bashkëpunuese dhe mbështetëse. Duke vepruar kështu, ne mënyrë të pashmangshme, kemi lidhje të forta me disa individë të caktuar, më shumë se të tjerët.
Psikologu britanik John Bowlby demonstroi këtë ndikim në zhvillimin emocional dhe social të fëmijëve në aspektin e ngjitjen pas prindërve apo bashkëngjitjes, dhe tregoi se si këto mund të vuajnë kur kërcënohen nëpërmjet ndarjes ose abuzimit. Ne vazhdojmë të mbështetemi në këto bashkëngjitje në jetën e mëvonshme, kur biem në dashuri dhe bëjmë miq, madje mund të formojmë lidhje të forta me kafshët dhe me sende të pajetë. Është e lehtë të shohësh se këto bashkësi të forta mund të transferoheshin tek hyjnitë fetare dhe të dërguarit e tyre.
Marrëdhëniet tona varen nga aftësia për të parashikuar se si do të sillen të tjerët në situata dhe kohë. Por gjërat, objektet aqo zotët me të cilët ne bashkëngjitemi, nuk duhet domosdoshmërisht të jenë para nesh për të parashikuar veprimet e tyre. Mund ta imagjinojmë se çfarë do të bënin ose thoshin.
Kjo aftësi - e njohur si shkyçje njohëse - vjen nga fëmijëria nëpërmjet lojës së pretenduar. Është një hap më tutje nga të qenit në gjendje të imagjinosh mendjen e dikujt që njohim, nga të imagjonosh të gjithëfuqishmen, të gjithëdijshmen, mendjen-njerëzore - veçanërisht nëse kemi tekstet fetare që tregojnë për veprimet e tyre të kaluara.
Një tjetër adaptim kyç që mund të ndihmojë besimin fetar rrjedh nga aftësia jonë për të antropomorfizuar (për t'i 'bërë me shpirt') objektet. Keni parë ndonjëherë hijen e një personi, e më pas keni kuptuar se është në të vërtetë një rrobë e varur në derë? Kjo aftësi për t'i atribuar forma njerëzore dhe sjellje gjërave jo njerëzore tregon gjithashtu që ne i jepemi me lehtësi entiteteve jo njerëzore, të tilla si zotat, me të njëjtat cilësi që ne posedojmë, dhe kështu e bëjmë më të lehtë lidhjen me ta.
Përfitimet nga sjellja
Përveçse këtyre aspekteve psikologjike, sjellja rituale, e parë në adhurimin kolektiv, na bën të gëzojmë dhe të dëshirojmë ta përsërisim përvojën. Vallëzimi, këndimi dhe arritja e një gjendjeje ekstaze ishte e njohur në shumë shoqëri të mëhershme dhe ende është e ekspozuar në disa prej tyre, duke përfshirë popullin sentinelez dhe aborigjenët australianë.
Përveçse janë akte të unitetit shoqëror, qoftë edhe ritualet më formale, e ndryshojnë kiminë e trurit. Rrisin nivelet e serotoninës, dopaminës dhe oksitocinës në tru - kimikatet që na bëjnë të ndihemi mirë, dëshirojmë të bëjmë gjërat përsëri dhe të sigurojmë afërsi ndaj të tjerëve.
Këto përshtatje njohëse lehtësohen nga normat arsimore dhe familjare, të cilat nuk kanë tendencë të kundërshtojnë idetë fetare. Ndërsa ne nxitemi të sfidojmë idetë e tjera, me të cilat jemi njohur në fëmijëri, të cilat mund të mos kenë bazë të fortë - të tilla si Plaku i Vitit të Ri apo Zanat -, por kjo nuk ndodh me fenë. Këto sfida shpesh dekurajohen në mësimet fetare dhe ndonjëherë konsiderohen si mëkatare.
Pavarësisht nga pikëpamja juaj, ndikimi i fesë dhe të të menduarit fetar mbi funksionimin dhe evolucionin e njeriut është një debat magjepsës intelektual që nuk tregon shenja mbarimi. Sigurisht, dikush mund të argumentojë se Perëndia krijon gjithçka që është përshkruar më lart, por pastaj kjo na çon në një pyetje tjetër, më të madhe: cila është prova për zotin?/Oculus News