 |
| Nga Marion Mardodaj |
Nëse aktualisht gërmojmë në google me termin "gjeopolitikë", do të hasim në rreth 10 milion ekzemplar, cilido qoftë ai i “zgjuar” ose “budalla” që mund të eksplorojë çdo fraksion të këtyre referencave potenciale, jo domozdoshmërisht mund të na japë një përkufizim më të mençur të këtij termi.
Nga momenti i shpikjes së këtij termi, prej Kjellenit dhe determinizmit të Ratzelit, duke vazhduar me "Heartlandin" e Makinderit dhe deri në ditët e sotme, ky term është në një proces të vazhdueshëm të rimodelimit. Disa studiues mendojnë se duhet të zëvendësohet me "gjeoekonominë," duke treguar se orientimi i vendeve drejt tregut është po aq i rëndësishëm, nëse jo më i rëndësishëm, se forca ushtarake. Megjithatë, geopolitika do të vazhdojë të ndikojë në mendjet e njerëzve, studiuesve dhe politikanëve në të gjithë botën, në një formë ose një tjetër.
Aspektet gjeopolitike përdoren përditë në gazeta, revista, radio, televizion, dhe zakonisht shqyrtojnë qeveritë ose shtetet në termat më të thjeshta, si "Londra," "Moska," "Uashingtoni," "Tirana," etj. Geopolitika ofron një mënyrë të veçantë të kuptuarjes së botës dhe ndihmon njerëzit ta kuptojnë më mirë. Duke përdorur metafora dhe përshkrime si "perde e hekurt," "perandoria e djallit," "botë e tretë," "boshti i djallit," etj., geopolitika shpjegon një pamje të caktuar të globit dhe në një farë mënyre justifikon veprimet që ndjekin politikat e jashtme të aktorëve të ndryshëm. Për shembull, ngjarjet si mbyllja e rrjeteve të gazit të Ukrainës nga Rusia në vitin 2008 dhe rikthimi i influencës ruse në Ukrainë, duke vendosur gjuhën ruse si gjuhë të parë në shkollat ukrainase, janë shembuj të geopolitikës. Gjeopolitike është edhe vizita e Presidentit Rumun në Shqipëri në vitin 2008, kur ai kërkoi hapjen e shkollave për mësimin e gjuhës rumune. Po ashtu, mosha e Mitrovicës dhe kërkesa për ndarjen e Kosovës nga Serbia janë shembuj të qartë të geopolitikës. Gjeopolitike është edhe kur një klerik grek këndon këngë çame në kanalin kryesor televiziv grek. Ndërsa deklaratat provokuese të Kristos Papas të bëra në kohët e fundit janë shembuj të geopolitikës ultra-nacionaliste, veçanërisht në aspektin e pushtimit dhe zaptimit, pasi, nëse hulumtohet ADN-ja apo fizionomia e njerëzve, duket se shumica e grekëve të sotëm do të kishin prejardhje shqiptare.
Pra, geopolitika përfshin aspekte nga të gjitha shkencat shoqërore, me një fokus të veçantë në gjeografinë politike, aspektet territoriale të shkencave politike dhe marrëdhënjet ndërkombëtare.
Në nëntor të vitit 1939 në SHBA, gazeta "Life" publikoi një artikull rreth gjeografit gjerman Karl Haushofer dhe e përshkroi atë si një këshilltar shpirtëror të gjeopolitikës. Ky artikull mbështeste idenë se geopolitika, si një praktikë shkencore, nuk i dha nazizmit vetëm një
sens të arsyetimit strategjik, por gjithashtu investoi në një formë
pseudo-shpirtërore. Të dy aspektet ishin të mjaftueshme për të modeluar mendjen
e publikut dhe qëndrimin e elitave në SHBA. Në këtë prizëm, gjatë Luftës së Dytë
Botërore, shumë studjues gjeografie punuan në drejtim të mbështetjes së idesë se gjeopolitika është një
mashtrim intelektual, e dyshuar ideologjikisht, dhe e njollosur duke qenë e
shoqëruar me nazizmin. Ndërkohë që kur ky term po humbiste kredibilitet në
SHBA, Japoni dhe Evropë, shfaqet papritur një argument ku thekson se srategjia amerikane
e luftës së ftohtë ishte padyshim e inspiruar nga idetë gjeopolitike. Dokument
dorëzuar Presidentit Truman nga Këshilli Kombëtar i Sigurisë (NSC-68 doc), ku
paralajmëronte dominimin e Bashkimit Sovjetik. Si rezultat, 10 vite pas formimit të NATO-s, SHBA krijuan pakte sigurie në Australazi, në Azinë Qëndrore
dhe vendosën marrdhënje bilaterale sigurie me Japoninë dhe Korenë e Jugut.
Pse të favorizuar gjeopolitikisht mbas 2159 vitesh? Që nga pushtimi romak i Ilirisë, 168 p.e.s., deri në vitin 1991, kur Shqipëria fillon të njihet ndërkombëtarisht si Republika e Shqipërisë, janë kaluar pikërisht kaq vite. Pas fitimit të pavarësisë më 1912, interesat e fuqive të mëdha në skenën ndërkombëtare, si Anglia dhe Franca, për arsye që dihen, nuk përputheshin me interesat kombëtare të Shqipërisë. Prandaj, favorizimi gjeopolitik i Shqipërisë lidhet kryesisht me rënien e Murit të Berlinit, shpërbërjen e ish-Jugosllavisë dhe Bashkimit Sovjetik. Nuk është momenti të përqendrohemi në detaje, por le të theksojmë vetëm shtetet dhe perandoritë që kanë vendosur pozita të pasfavorshme dhe herë pas here kërcënuese për ekzistencën e Shqipërisë dhe kombit shqiptar, si Perandoria Bizantine me ortodoksizmin e saj, Perandoria Romake me kristianizmin e saj, Perandoria Osmane me islamizmin; ish-Jugosllavia, Serbia, Greqia dhe Rusia. Të gjitha këto kanë kaluar nëpër territorin tonë dhe kanë lënë pas tyre fe, tradita, kulturë dhe, në fund të fundit, një urrejtje të madhe. Në kohën tonë, situata gjeopolitike na çon drejt boshtit ortodoks "Moskë-Beograd-Athinë".
Le të nisim me Rusinë. Një nga synimet kryesore gjeopolitike të Rusisë, ose "ish-Perandorisë së Djallit" siç e quante Presidenti Regan, është gjithmonë që të sigurojë qasje në ujërat e ngrohta (detin Mesdhe apo Kaspik) dhe të dominonte Europën dhe, nëse ishte e mundur, botën. Koncepti i "heartland" i Mackinder ishte ideal për një strategji të tillë. Në një farë mënyre, Ish-Bashkimi Sovjetik arriti këtë objektiv duke përdorur sentimentalizmin e popujve slavë dhe doktrinën komuniste, çka na solli në një pozitë të pasfavorshme. Megjithatë, pas shpërbërjes së tij, Rusia është tërhequr si një zbaticë dhe aktualisht po përpiqet të përpiqet të ndikojë më shumë në republikat e shkëputura që nga vitet '90. Pra, për momentin, nuk ka kohë të mjaftueshme për sentimentalizma.
Serbia është në një gjendje të tronditur nga goditjet e shpeshta të NATO-s. Përveç kësaj, teoria e Ratzel-it, sipas së cilës "siperfaqja e një shteti zgjerohet me zhvillimin e kulturës," nuk vlen këtu. Megjithatë, për shkak të situatës sonë gjeopolitike të favorshme, rritja e popullsisë shqiptare do të rrisë ndikimin tonë në rajon.
Kriza ekonomike në Greqi po e largon atë nga politikat e saj të mëparshme dhe po e çon drejt tregtisë dhe pragmatizmit. Mund të duket e çuditshme, por duke marrë parasysh hapësirën shqiptare, minoritetet dhe emigrantët shqiptarë në të gjithë Ballkanin, ato përbëjnë një numër prej afro 7 milionë njerëzish, një numër i konsiderueshëm. Përveç kësaj, vetëm në periudhën 2000-2001, shqiptarët përbënin 70.7% të shtimit natyror të popullsisë së Maqedonisë, ndërsa në atë kohë përfaqësonin 25.17% të popullsisë totale. Favorizimi ynë nga ligjet ndërkombëtare dhe situatat sociale-politike na bën të besojmë se në të ardhmen rajoni do të përfaqësohet nga tri shtete shqipfolëse.
Në lidhje me SHBA, ekonomia e tyre është e parë në botë dhe ata janë aleati kryesor strategjik i yni. Ndërsa me Turqinë, e cila po rritet vazhdimisht (aktualisht është ekonomia e 17-ta në botë), kemi lidhje të ngushta, si ato institucionale, ashtu edhe të ndryshme. Por marrëdhënjet tona me perëndimorët evropian janë të një niveli të tillë që, sikur të ishte gjallë rilindasi i shquar Gjergj Fishta, nuk do t'i besonte kurrë. Kështu që, besoj, nuk ka pasur ndonjëherë në historinë tonë situatë më të favorshme gjeopolitike apo "gjeoekonomike" se kjo që kemi sot.
Michael Mann, një teoricien social, thotë se gjeopolitika është "e rrëshqitshme." Për momentin, interesat e fuqive të mëdha botërore përputhen me interesat tona kombëtare, kështu që këto situata nuk ndodhin shpesh.
Aktorët politikë në Kosovë dhe politikanët shqiptarë në Maqedoni janë në një periudhë tranzicioni. Përveç sfidave socio-ekonomike që përballen, ata rrallëherë kuptohen ndërsjellë dhe janë jashtëzakonisht të ndjeshëm ndaj ndonjë ndarjeje të mundshme të çfarëdo natyre. Shqipëria është burimi i vetëm i sinqertë i këtij bashkëpunimi. Në këtë kontekst, e gjithë sfera politike shqiptare duhet të angazhohet fuqishëm, duke ofruar jo vetëm përvojën e saj, por edhe duke ndërmarrë veprime konkrete në fushën ekonomike për të ndihmuar në zhvillimin e një bashkëpunimi rajonal. Një hap kyç është shkëmbimi i mallrave ekzistuese dhe të nevojshme midis shteteve, duke përfshirë këtu edhe intensifikimin e marrëdhënieve tregtare, me synimin e kontributit në një qëndrueshmëri ekonomike rajonale. Gjithashtu, bashkëpunimi mes universiteteve duhet të intensifikohet dhe të sjellë fryte. Në planin ekonomik, gjuha është një burim i çmuar.
Megjithëse ky entuziazëm është i pranishëm, ironikisht, kjo ndodh në kontekstin e një situate politike të turbullt në vend. Ndikimet e kësaj situate të turbullt shpërthejnë në të gjithë hapësirën shqiptare si një epiqendër e tërmetit, por në këtë rast, pasoja shkatërruese rriten duke u larguar nga epiqendra.
Çfarë pritet të ndodhë kur kemi një situatë të tillë të favorshme? Mos vallë është e mundur një marrëveshje e dytë për stabilitet në vitin 2010?
Dhe më pas, le të ngushëllohemi me "fenë e shqiptarit" të të nderuarit Vaso Pasha, pasi nuk kemi më arsye të mbajmë mërinë e Gjergj Fishtës ndaj Europës.
Ky shkrim është botuar fillimisht në gazetën "Tirana Observer", më datë 12 Tetor, 2010.
Tags
Opinion