 |
Shumë kërkime janë bërë mbi tipat e njerëzve që besojnë në teoritë e konspiracionit dhe arsyet pse i besojnë ato. Por ka edhe një element tjetër: Unë dhe kolegët e mi kemi zbuluar se ka disa njerëz që shpërndajnë teori konspiracioni online, por që janë po ata vetë që nuk i besojnë përmbajtjet e tyre.
Këto tipa janë shpesh oportunistë. Shpërndajnë teori konspiracioni për të nxitur konfliktet, për të shkaktuar kaos, për të rekrutuar dhe radikalizuar ndjekësit potencialë, për të fituar para, për të ngacmuar ose thjesht për të tërhequr vëmendjen.
Ka disa lloje të këtij lloji shpërndarësisht të teorive të konspiracionit që po përpiqen t'ju ndikojnë.
Konspiratorët joshës – ekstremistët
Në kapitullin tonë të një libri të ri mbi ekstremizmin dhe teoritë e konspiracionit, unë dhe kolegët e mi diskutojmë mbi disa të dhëna se si disa grupe ekstreme përdorin me qëllim teori konspiracioni për të joshur ithtarët. Ata janë duke kërkuar një lloj "hyrje në formën teori konspiracioni" që do të joshë dikënd për të biseduar me ta dhe pastaj të jetë i prekshëm dhe vulnerabël ndaj radikalizimit. Ata provojnë disa teori konspiracioni të ndryshme për të parë cilat do të funksionojnë.
Hulumtimet tregojnë se njerëzit me ndjenja pozitive ndaj grupeve ekstreme kanë shumë më shumë gjasa që të ndajnë "online" me qëllim përmbajtjet e rreme. Për shembull, kompania e monitorimit të disinformacionit Blackbird.AI gjurmoi mbi 119 milion postime të teorive të konspiracionit për COVID-19 nga maji 2020, kur aktivistët po protestonin kundër kufizimeve dhe izolimeve të pandemisë në Shtetet e Bashkuara. Nga këto, mbi 32 milion postime në Twitter u identifikuan si të larta në indeksin e tyre të manipulimit. Ato të postuara nga grupe të ndryshme ekstreme kishin veçanërisht gjasa të kishin shenja mungese besimi. Për shembull, një grup, Boogaloo Bois, gjeneroi mbi 610,000 postime në Twitter, nga të cilat 58% kishin për qëllim nxitjen dhe radikalizimin.
Gjithashtu mund t'i merrni vetëm fjalën në gojë ekstremistëve. Kur grupi guerril Boogaloo Bois shfaqesi në kryengritjen e 6 janarit 2021, për shembull, anëtarët deklaruan se në realitet nuk e mbështynin teorinë e zgjedhjeve të vjedhura, por ishin atje për të "bërë probleme me qeverinë federale". Aron McKillips, një anëtar i Boogaloo i arrestuar në vitin 2022 si pjesë e një operacioni fshehur të FBI, është një shembull tjetër i një konspiratori oportunist. Me fjalët e tij: "Unë nuk besoj në asgjë. Unë jam këtu vetëm për dhunën."
Konspiratorët luftarakë – disinformatorët
Qeveritë i duan teoritë e konspiracionit. Shembulli klasik i kësaj është dokumenti i vitit 1903 i njohur si "Protokolet e Pleqve të Sioni", në të cilin Rusia ndërtoi një mit të qëndrueshëm për planet e hebrejve për dominim botëror. Së fundmi, Kina përdori inteligjencën artificiale për të ndërtuar një teori konspiracioni të rreme rreth zjarrit të vitit 2023 në Maui.
Shpesh konsiratorët e demaskojnë veten apo e tregojnë veten përmes sjelljeve të tyre të paqëllimshme por që dalin në pah me kalimin e kohës. Për shembull, vite më vonë, Rusia përfundimisht pranoi se kishte gënjyer për SIDA-n në vitet 1980. Por edhe para se të pranonte fushatën, agjentët e saj kishin falsifikuar dokumente për të mbështetur komplotin. Falsifikimet nuk krijohen aksidentalisht. Ata e dinin se po gënjenin.
Sa për komplotet e tjera që ajo përhap, Rusia është e famshme për të marrë të dyja anët në çdo çështje përbuzëse, duke përhapur gënjeshtra online për të nxitur konflikt dhe polarizim. Njerëzit që në të vërtetë besojnë në një komplot priren të ngelen besnikë një ane. Ndërkohë, rusët me dijeni përdorin atë që një analist e ka quajtur "hose gënjeshtrash".
Në mënyrë të ngjashme, ndërsa zyrtarët kinezë po përhapnin teori konspiracioni për rrënjët amerikane të koronavirusit në vitin 2020, Komisioni Kombëtar i Shëndetësisë së Kinës po qarkullonte raporte të brendshme duke gjurmuar burimin tek një pangolin.
Konspiratorët e kaosit
Në përgjithësi, studimet kanë zbuluar se individët me atë që studiuesit e quajnë një "nevojë e madhe për kaos" kanë më shumë gjasa të ndajnë pa diskriminim teori konspiracioni, pavarësisht besimit. Këta janë trollët e përditshëm që ndajnë përmbajtje të rreme për një sërë arsyesh, asnjë prej të cilave nuk janë mirëdashëse. Personalitetet e errëta dhe motivet e errëta janë të përhapura.
Për shembull, pas përpjekjes së parë për vrasje të Donald Trump, një akuzë e rreme u ngrit online për identitetin e gjarpërit dhe motivat e tij. Personi që për herë të parë postoi këtë pretendim e dinte se po sajonte një emër dhe po vjedhte një foto. Qëllimi ishte me sa duket për të ngacmuar blogerin italian të sporteve fotoja e të cilit u vjedh. Ky komplot i rremë u pa më shumë se 300,000 herë në platformën sociale X dhe u kap nga shumë konspiratorë të tjerë të etur për të mbushur boshllëkun e informacionit rreth përpjekjes për vrasje.
Konspiratorët komercialë – përfituesit
Shpesh kur has një teori konspiracioni, pyes: "Çfarë ka për të fituar ai që e shpërndan? A po më thotë këtë sepse ka një shqetësim të mbështetur në prova, apo po përpiqen të më shesin diçka?"
Kur studiuesit gjurmuan 12 personat kryesorë përgjegjës për shumicën dërrmuese të komploteve anti-vaksinë online, shumica e tyre kishin një investim financiar në përpetuimin e këtyve narativave çorientuese.
Disa njerëz që bien në këtë kategori mund të besojnë vërtet komplotin e tyre, por prioriteti i tyre i parë është të gjejnë një mënyrë për të fituar para nga ta. Për shembull, konspiratori Alex Jones mburrej se fansat e tij do të "blernin çfarëdo gjë". Fox News dhe personaliteti i tij në ekran Tucker Carlson bënë publike gënjeshtra rreth mashtrimit zgjedhor në vitin 2020 për të mbajtur të angazhuar shikuesit, ndërsa komunikimet prapaskenave zbuluan se ata nuk i mbështesnin ato që shpërndanin.
Përfitimi nuk do të thotë vetëm para. Njerëzit gjithashtu mund të përfitojnë nga përhapja e komploteve nëse kjo u siguron ndikim ose ndjekës, ose mbron reputacionin e tyre. Edhe kompanitë e mediave sociale hezitojnë të luftojnë komplotet sepse ata e dinë se tërheqin më shumë klikime.
Konspiratorët e zakonshëm – ata që kërkojnë vëmendje
S'është e nevojshme të jesh një përfitues për të të pëlqyer pak vëmendja apo të kesh qejf të jesh në qendër të vëmendjes. Shumë njerëz të zakonshëm ndajnë përmbajtje ku dyshojnë për vërtetësinë ose e dinë se është e rreme.
Këto postime janë të zakonshme: Miqtë, familja dhe të njohurit ndajnë teorinë më të fundit të konspiracionit me pyetjet "mund të jetë kjo e vërtetë?" ose "duket mjaft afër së vërtetës". Komentet e tyre shoqëruese tregojnë se ata që i ndajnë janë të pasigurt për vërtetësinë e përmbajtjes, por megjithatë e ndajnë. Shumë e ndajnë pa e lexuar as përtej një titulli. Disa të tjerë, përafërsisht 7% deri në 20% të përdoruesve të mediave sociale, e ndajnë pavarësisht se e dinë se përmbajtja është e rreme. Pse?
Disa pretendojnë se po e ndajnë për të informuar njerëzit "vetëm në rast se" është e vërtetë. Por kjo lloj arsye "alarmi" në fakt nuk është aq e zakonshme.
Shpesh, njerëzit po kërkojnë vetëm vëmendje ose një përfitim tjetër personal. Ata nuk duan të humbasin një bisedë me temë të nxehtë. Ata duan pëlqimet dhe ndarjet. Ata duan të "ngacmojnë". Ose thjesht u pëlqen mesazhi dhe duan të sinjalizojnë të tjerëve se ata ndajnë një sistem të besimit të përbashkët.
Për ata që e ndajnë shpesh, kjo thjesht u bëhet një zakon.
Rreziqet e përhapjes së gënjeshtrave
Me kalimin e kohës, oportunistët mund të përfundojnë duke vetë-bindur veten. Në fund të fundit, ata do të duhet të përballen me arsye se pse po angazhohen në sjellje joetike dhe mashtruese, nëse jo shkatërruese. Ata mund të kenë një arsye përse gënjeshtra është e mirë. Ose ata mund të bindin veten se nuk po gënjejnë duke pretenduar se kanë menduar se komploti ka qenë i vërtetë gjithë kohës.
Është e rëndësishme të jesh i kujdesshëm dhe të mos besosh gjithçka që lexon. Këta oportunistë as vetë nuk besojnë gjithçka që shkruajnë – dhe ndajnë. Por ata duan që ju të besoni budallallëqet e tyre. Pra, jini të vetëdijshëm se herën tjetër që ndani një teori konspiracioni të pabazuar, online ose offline, ju mund të jeni duke ndihmuar një oportunist. Ata vetë nuk e besojnë, kështu që as ju nuk duhet ta besoni. Jini të vetëdijshëm para se të ndani. Mos jini ata që këta oportunistë ju quanë përbuzshmërisht si "idiotë të dobishëm".
Tags
Konspiracion