Nisur nga të dhënat statistikore të fundit të prillit të këtij viti, “meteorologet” e parave thonë se “tornado”-ja nuk është shumë larg ekonomisë greke. Borxhi publik i Greqisë është afërsisht 313 miliard, ose ekzaktësisht 312,679,022,950 euro. Pra Greqia cdo vit duhet t’u paguaj kredidhënësve të saj (FMN-së,Bankës Qëndrore Europiane, BE-së dhe vendeve të tjera), jo më pak se 10 miliard euro në vit. Në këto kushte do të duheshin 42 vite për t’u paguar detyrimet huadhënësve të saj, në qoftëse borxhet nuk thellohen ose nuk shtohen penalitete të tjera për tejkalimin e afateve të këstevë të pagesave.
Kjo situatë e ekonomisë greke më solli në mendje kohën e “piramidave në Shqipëri”, të cilat kanë lënë gjurmë të pa heqëshme në kujtesën tonë. Aty nga fillimi i nëntorit të 1996, shkova për arsye pune në zyrën e Zotit Alfred Moisiu (në atë kohë ish Zëvëndës Minister i Mbrojtjes e më pas President), dhe krahas të tjerave i thashë shqetësimin tim për skemat piramidele se nuk i pelqejë dhe se më duken si një dalldi kolektive. Në vazhdim i thashë Zotit Moisiu se ndoshta është mirë që zyrtarisht të thuhet dicka për ta ndaluar këtë fenomen. Ai ishte akoma më i shqetësuar se unë dhe se prognoza e tij ishte drithëruase kur e dëgjova. Më pas pata rastin t’ja them edhe ish Ministrit të Mbrojtjes të ndierit Safet Zhulali, i cili në analizën e punës së muajt nëntor tha afërsisht se parat e kursyera janë të sigurta në bankën e shtetit e jo tek privatët. Kam dëgjuar se disa ushtarakë kanë shitur edhe shtëpit për të futur pratë për shumim tek privatët, kjo është e paimagjinueshme-tha ai. Por sic e dini miqt e mi, fenomeni nuk u ndal, por si një ortek masiv dëbore në rrëshqitje, shembi ekonominë shqiptare duke zënë ndër vehte dhe gjithe institucionet e shtetit, duke vënë në rrezik pavarsinë e vendit, sa u deshën forcat ndërkombëtare të vinin e të na vendosnin rendin e qetësinë . Por pas stuhisë njerëzit të trullosur e të marrosur filluan të pyesin njeri tjetrin dhe institucionet e shtetit se ku shkuan miliardat e parave shqiptare? Kjo pyetje që prej asajë kohe e deri më sot, nuk ka marrë një përgjigje të saktë, por disa gojë të liga thanë se “gropat e zeza të Egjeut janë të mëdha dhe shumë gëlltitëse”.
Duke e lënë pas këtë histori të hidhur ( por duke mos e harruar kurrë atë), le të këthehemi edhe një herë tek ekonomia greke me të cilën Shipëria është e lidhur me një mijë fije. Sipas njoftimit të agjensisë greke të statistikave ELSTAT, del se në Greqi në tre mujorin e parë të vitit 2015 ka një rënie të investimeve në 7.5 përqind, produkti i brendëshëm bruto (PBB) u ul në 0,2% krahasuar me tremujorin para ardhës, eksportet u ulën në 0,6%, të mirat materiale nga eksportet u ulën në o,3%, importet u ulën në 0,7%, të mirat material nga importet u ulën në 2,3% dhe shërbimet u shtrenjtuan me 10,8%. Duke qenë se tremujori i fundit i 2014-tës ishte në rënie dhe tremujori i parë i 2015 është në rënie, ekonomia greke konsiderohet në recension.Po ashtu statistikat thonë se Greqia është vendi me nivelin më të lartë të borxhëve për frymë në botë. Borxhe marrin të gjitha vendet në një formë ose në një tjetër, por i lajnë ato në kohë sepse kanë për masë shprehjen shtrihen këmbët sa është jorgani. Greqia është një e vdekur ekonomikisht e pa varrosur, sepse borxhi i saj është sa dyfishi i PBB-së.Kjo situatë ndodh në një kohë që shumë shtetarë e politikanë grek kanë miliona e miliarda në banka jashë Greqisë, vila e pasuri të paluajtëshme në Greqi e jashtë saj dhe kur blihen armatim e paisje ushtarake të gjeneratës së fundit. Kjo e ka emrin korrupsion e keq qeverisje. Këtë korrupsion e keq qeverisje do ta vuajnë grekët vetë, por dota vuajnë edhe mbi 750 mije emigrantët shqiptarë të pas viteve nëntëdhjetë, camët shqipfolës dhe jo shqipfolës, e mbi dy million arvanitas qe kanë derdhur gjakun dhe djersën e tyre për një Greqi më të mirë.
Personalisht më vjen keq dhe ndiejë dhimbje per këtë gjendje ekonomike të pa shpresë të Greqisë. Ndiehem keq kur në media thuhet për një kolaps të mundshëm në një kohë të shkurtër. Nuk do t’ja dëshiroja këtë situatë jo vetën Greqisë ku jetojnë kaq shumë shqiptarë emigrant, camë autoktonë dhe arvanitas, por asnjë vendi tjetër. Por thone se mendja e madhe është e zeza e të zotit dhe se koka bën e koka pëson. Tani pa dhimbje kjo situatë nuk kalohet. Dhimbjet janë shkurtim i administratës , i rrogave, pensioneve, sherbimeve, policisë, ushtrise, fondeve për art, kulturë, shkencë, sport etj gati në 50% dhe qëndrimi në këto nivele për një kohë të gjatë. Shtetëzimi i pasurive të vëna në mënyrë të pa ligjëshme dhe shitja e pasurive publike. Por “tornadoja” mbi ekonominë greke , me rrathët ciklonik mund të marrë me vehte edhe ekonomi të tjera të lidhura me të.Del apo nuk del Greqia nga zona e euros dëmi do të bëhet. Ai do të jetë më i madh në se del dhe këthehet tek monedha kombëtare greke dhrahmi dhe pak më i vogël në se qëndron në euro por zbaton masat shtërnguese të përmendura më lart.
Tani le të këthehemi tek ekonomia shqiptare dhe të shohim se sa e influencuar mund të jetë ajo nga keqësimi i asaj greke. Statistikat tregojnë se sot borxhi i Shqipërisë është zyrtarisht 73%, kur me ligj duhet të ishte deri në 61%. Disa media thonë se borxhi mund të jetë ndoshta në kufijt e 80-90%, por nuk poblikohet me shpresë se do të ulet dhe për të mos ngjallur alarm.Shpresoj që kjo të mos jetë e vërtetë se po të jëtë e vërtetë alarmi nuk është fals. Edhe në këto situata të borxhit të lartë, Qeveria vazhdon të marrë kredi me përqindje më të ulta për të larë ato të më parëshmet, në një kohë që shumë politikanë e zyrtarë të lartë kanë vila luksoze, para në bankat jashtë vendit, pasuri të paluajtëshme brenda e jashë Shqiperisë , nje tablo gati si ajo greke.Ministria e Financave dhe institucionet që merren me statistikat mund të kenë prirjen per ti rrumbullakosur për mirë disa të dhëna ekonomike, por parlamenti është i detyruar të bëjë publik e me transparencën më të madhe ,në radhë të para borzhin dhe rrezikun makro ekonomik që i kanoset vendit nga kolapsi ekonomisë greke dhe veshtirësitë e asaj italiane.
Por pyetja shtrohet se cilët sektorë mund ta tërheqin ekonominë shqiptare në greminën greke? Mendoj se bankat janë të parat, sepse disa prej tyre i kanë bankat të ashtu quajtura “mëmë” me qendër në Greqi. Në se Banka Qëndrore e Shqiprisë(BSH) dhe institucionet financiare qëndrore, tregohet të pavëmendëshme, një skemë e re piramidale do të bjerë mbi ekonominë shqiptare. Po ashtu energjitika, lëndët e para, mjetet e konsumit do të pësojnë një rritje të shpejtë sa mund të bëhen të pa përballueshme për konsumatorin shqiptar.Në këto kushte është domosdoshmëri për qeverinë ,rishikimi i planeve ekzistuese dhe sigurimi i një hapsire ekonomike më stabile ,më e garantuara dhe e përballueshme për nivelin ekoniomik të Shqipërisë.
Si përfundim, jo vetëm për momentin që lidhet me Greqinë, por edhe në të ardhmen e afërt ekonomia shqiptare do të jetë e zbuluar dhe e rrezikuar nga fenomenet e jashtëme në se nuk do të ketë një strategji të vërtetë afat gjate kombëtare.Pavarsisht nga ndërrimi i qeverive disa linja duhet të jenë platform mbi të cilat nuk duhet të luaj askush. Kështu, fiksimi i kufirit të borxhit jo më shumë se 60% dhe perspektiva drejt BE-së, duhet të jetë strategji të shoqeruar me masa makro ekonomike të votuara në parlament me dy të tretat e votave. Zhvillimi i brendëshëm ekonomik lypset të vihet mbi baza më të shëndosha të një platforme kombëtare e jo partiake, mbi baza konkurenca programesh e jo platforma ideologjike. Cdo adresim se ju që shkuat nuk keni bërë asgjë dhe ne që po vijmë po e fillojmë nga zeroja, është e pa pranueshme. Shqiptarë janë të dyja krahët e politikës si liderët dhe zgjedhësit, nuk janë disa atdhetarë e disa armiq të atdhetarisë./Dielli/
 |
| Nga Asllan Bushati |
Duke e lënë pas këtë histori të hidhur ( por duke mos e harruar kurrë atë), le të këthehemi edhe një herë tek ekonomia greke me të cilën Shipëria është e lidhur me një mijë fije. Sipas njoftimit të agjensisë greke të statistikave ELSTAT, del se në Greqi në tre mujorin e parë të vitit 2015 ka një rënie të investimeve në 7.5 përqind, produkti i brendëshëm bruto (PBB) u ul në 0,2% krahasuar me tremujorin para ardhës, eksportet u ulën në 0,6%, të mirat materiale nga eksportet u ulën në o,3%, importet u ulën në 0,7%, të mirat material nga importet u ulën në 2,3% dhe shërbimet u shtrenjtuan me 10,8%. Duke qenë se tremujori i fundit i 2014-tës ishte në rënie dhe tremujori i parë i 2015 është në rënie, ekonomia greke konsiderohet në recension.Po ashtu statistikat thonë se Greqia është vendi me nivelin më të lartë të borxhëve për frymë në botë. Borxhe marrin të gjitha vendet në një formë ose në një tjetër, por i lajnë ato në kohë sepse kanë për masë shprehjen shtrihen këmbët sa është jorgani. Greqia është një e vdekur ekonomikisht e pa varrosur, sepse borxhi i saj është sa dyfishi i PBB-së.Kjo situatë ndodh në një kohë që shumë shtetarë e politikanë grek kanë miliona e miliarda në banka jashë Greqisë, vila e pasuri të paluajtëshme në Greqi e jashtë saj dhe kur blihen armatim e paisje ushtarake të gjeneratës së fundit. Kjo e ka emrin korrupsion e keq qeverisje. Këtë korrupsion e keq qeverisje do ta vuajnë grekët vetë, por dota vuajnë edhe mbi 750 mije emigrantët shqiptarë të pas viteve nëntëdhjetë, camët shqipfolës dhe jo shqipfolës, e mbi dy million arvanitas qe kanë derdhur gjakun dhe djersën e tyre për një Greqi më të mirë.
Personalisht më vjen keq dhe ndiejë dhimbje per këtë gjendje ekonomike të pa shpresë të Greqisë. Ndiehem keq kur në media thuhet për një kolaps të mundshëm në një kohë të shkurtër. Nuk do t’ja dëshiroja këtë situatë jo vetën Greqisë ku jetojnë kaq shumë shqiptarë emigrant, camë autoktonë dhe arvanitas, por asnjë vendi tjetër. Por thone se mendja e madhe është e zeza e të zotit dhe se koka bën e koka pëson. Tani pa dhimbje kjo situatë nuk kalohet. Dhimbjet janë shkurtim i administratës , i rrogave, pensioneve, sherbimeve, policisë, ushtrise, fondeve për art, kulturë, shkencë, sport etj gati në 50% dhe qëndrimi në këto nivele për një kohë të gjatë. Shtetëzimi i pasurive të vëna në mënyrë të pa ligjëshme dhe shitja e pasurive publike. Por “tornadoja” mbi ekonominë greke , me rrathët ciklonik mund të marrë me vehte edhe ekonomi të tjera të lidhura me të.Del apo nuk del Greqia nga zona e euros dëmi do të bëhet. Ai do të jetë më i madh në se del dhe këthehet tek monedha kombëtare greke dhrahmi dhe pak më i vogël në se qëndron në euro por zbaton masat shtërnguese të përmendura më lart.
Tani le të këthehemi tek ekonomia shqiptare dhe të shohim se sa e influencuar mund të jetë ajo nga keqësimi i asaj greke. Statistikat tregojnë se sot borxhi i Shqipërisë është zyrtarisht 73%, kur me ligj duhet të ishte deri në 61%. Disa media thonë se borxhi mund të jetë ndoshta në kufijt e 80-90%, por nuk poblikohet me shpresë se do të ulet dhe për të mos ngjallur alarm.Shpresoj që kjo të mos jetë e vërtetë se po të jëtë e vërtetë alarmi nuk është fals. Edhe në këto situata të borxhit të lartë, Qeveria vazhdon të marrë kredi me përqindje më të ulta për të larë ato të më parëshmet, në një kohë që shumë politikanë e zyrtarë të lartë kanë vila luksoze, para në bankat jashtë vendit, pasuri të paluajtëshme brenda e jashë Shqiperisë , nje tablo gati si ajo greke.Ministria e Financave dhe institucionet që merren me statistikat mund të kenë prirjen per ti rrumbullakosur për mirë disa të dhëna ekonomike, por parlamenti është i detyruar të bëjë publik e me transparencën më të madhe ,në radhë të para borzhin dhe rrezikun makro ekonomik që i kanoset vendit nga kolapsi ekonomisë greke dhe veshtirësitë e asaj italiane.
Por pyetja shtrohet se cilët sektorë mund ta tërheqin ekonominë shqiptare në greminën greke? Mendoj se bankat janë të parat, sepse disa prej tyre i kanë bankat të ashtu quajtura “mëmë” me qendër në Greqi. Në se Banka Qëndrore e Shqiprisë(BSH) dhe institucionet financiare qëndrore, tregohet të pavëmendëshme, një skemë e re piramidale do të bjerë mbi ekonominë shqiptare. Po ashtu energjitika, lëndët e para, mjetet e konsumit do të pësojnë një rritje të shpejtë sa mund të bëhen të pa përballueshme për konsumatorin shqiptar.Në këto kushte është domosdoshmëri për qeverinë ,rishikimi i planeve ekzistuese dhe sigurimi i një hapsire ekonomike më stabile ,më e garantuara dhe e përballueshme për nivelin ekoniomik të Shqipërisë.
Si përfundim, jo vetëm për momentin që lidhet me Greqinë, por edhe në të ardhmen e afërt ekonomia shqiptare do të jetë e zbuluar dhe e rrezikuar nga fenomenet e jashtëme në se nuk do të ketë një strategji të vërtetë afat gjate kombëtare.Pavarsisht nga ndërrimi i qeverive disa linja duhet të jenë platform mbi të cilat nuk duhet të luaj askush. Kështu, fiksimi i kufirit të borxhit jo më shumë se 60% dhe perspektiva drejt BE-së, duhet të jetë strategji të shoqeruar me masa makro ekonomike të votuara në parlament me dy të tretat e votave. Zhvillimi i brendëshëm ekonomik lypset të vihet mbi baza më të shëndosha të një platforme kombëtare e jo partiake, mbi baza konkurenca programesh e jo platforma ideologjike. Cdo adresim se ju që shkuat nuk keni bërë asgjë dhe ne që po vijmë po e fillojmë nga zeroja, është e pa pranueshme. Shqiptarë janë të dyja krahët e politikës si liderët dhe zgjedhësit, nuk janë disa atdhetarë e disa armiq të atdhetarisë./Dielli/
Tags
Opinion