Disa besojnë që organizimi kapitalist i sistemit ekonomik ku ne bëjmë pjesë po shkon drejt humnerës. Atëherë lind vetvetiu pyetja, veç horrorit të kolektivizmit ekonomik, çfarë alternativash të tjera kemi në dispozicion? Në fakt, ekzistojnë fare pak alternativa të tjera. Në vijim po paraqesim disa alternativa që bien në kundërshtim me mendimet e rëndomta.
1. Bankat Islamike
Bankat e para islamike dolën në pah në mesin e viteve 20, dhe qysh atëherë janë bërë një nga format e institucioneve bankare me rritjen më të shpejtë në botë. Bankat islamike ndryshojnë nga bankat tradicionale, e cila i lejon të pasurit të shfrytëzojnë të varfrit, por pa krijuar vlerë për vete. Kurani ka një rregull shumë strikt kundër mbledhjes së interesave, i cili gjendet tek Al-baqarah 2:275:
Ata që konsumojnë interesin nuk mund të qëndrojnë (në ditën e Ringjalljes), veç atij që qëndron, pasi është goditur nga djalli për papërgjegjshmëri. Kjo për shkak se ata thonë "Tregtia është si interesi". Por Allahu ka lejuar tregtinë dhe ka ndaluar interesin. Kështu që kushdo që është qortuar nga Zoti dhe ndërpret aktivitetin, mund kë ketë të shkuarën, dhe çështjet e tij qëndrojnë me Allahun. Por, gjithkush që i rikthehet interesit - është shoqëruesi i Zjarrit, dhe do të banojë gjithmonë në Zjarr...
Megjithëse shumë myslimanë përdorin sistemin tradicional bankarë, përfshirë interesin, bankat islamike janë një alternativë për më të devotshmit. Institucionet financiare islamike funksionojnë sipas një sistemi përfitues dhe humbës, i njohur si musharaka, nga ku banka dhe huamarrësit i bashkohen sipërmarrjes për të ndarë përfitimet dhe humbjet.
Për ithtarët e sistemit, financat islamike e njohin pronën private, motivin e përfitimit, dhe fuqinë e tregut, por vendosin kufizime mbi aktivitetet për të reduktuar shfrytëzimin dhe egon, bazuar në besimin e lighit të sheriarit.
2. Ekonomia barrierë
Studiuesi J.D Filips zhvilloi këtë sistem origjinal ekonomie bazuar në idenë se, ndërsa ekonomitë më të zhvilluara janë të ndërthurura, socializmi dhe kapitalizmi nuk mund të ndërthuren mirë, pasi përjashtojnë njëra-tjetrën. Alternativa e tij quhet "Ekonomia Barrierë", një sistem ku tregjet ekzistojnë, por janë të ndarë nga nevojat e pashpresa të njerëzve - ushqim, ujë, veshje, strehë, kujdes shëndetësor etj. Kjo logjikë thekson që ekonomitë klasike e rrisin çmimin e produkteve deri në atë masë sa njerëzit të mund ta paguajnë, pa marrë paryshë borxhet grabiqare që i detyrojnë ata të marrin hua për të mbijetuar. Në sistemin aktual, fakti që mjetet e nevojshme shpërndahen përmes një sistemi kapitalist tregu, ka çuar në pabarazinë e të ardhurave dhe në spiralen e borxheve.
Idetë e Filips janë refuzuar kryesisht nga ata që mendojnë në mënyrë konservatore. Por gjithsesi ai ka nxjerrë një "manifesto" prej 155 faqesh, të titulluar "Barriera e Kollareve Blu të Ekonomisë", e cila mbetet për t'u parë nga akademikët.
3. Demokracia Ekonomike
Ideja qendrore prapa demokracisë ekonomike janë pricipet e sovranitetit popullorë, nga ku fuqia duhet të marrë parasyshë llogaridhënjen në ekonomi. Në botën moderne, fuqia ekonomike ushtrohet nga pronarët dhe menaxherët në vendet e punës, nga organizatat financiare si bankat, dhe përmes investimeve, aty ku pronarët e bizneseve nuk kanë fuqi të mjaftueshme. Kjo fuqi ekonomike lejon kontrollin dhe varësinë, dhe për nga përkufizimi është fuqi politike, që do të thotë se duhet të jetë subjekt i llogaridhënjes publike. Nëse kapitalizmi çon në një fuqi të pabarabartë politike në shoqëritë demokratike, atëherë duhet të bëhen rregullime të reja në lidhje me llogaridhënjen ekonomike ndaj publiku, apo të paktën ky është argumenti.
Ekzistojnë propozime të ndryshme për të zgjeruar demokracinë ekonomike. Tre idetë kyçe lidhen me krijimin e firmave të koperativave punëtore, ku punëtorët-pronarë marrin vendime të përbashkëta ose përmes një strukture zgjedhjeje, bankat i shërbejnë një qëllimi më të gjerë social, duke zëvendësuar bankat e shtyra nga fitimi dhe buxhetin pjesëmarrës, ku shteti transferon një sasi të konsiderueshme të fondeve publike tek qytetet apo ansambletë fqinje për të siguruar një alokim më demokratik të fondeve.
Demokracia ekonomike daton në mendimin socialist dhe anarkik të shekullit 19, por ka dalë në sipërfaqe vetëm vitet e fundit si pasojë e kolapsit të shtetit socialist. Një ide praktike dhe e suksesshme e ideve të demokracisë ekonomike ka qenë korporata Mondragon me bazë në qytetin Arrasate-Mondragon, Spanjë. Pjesa më e madhe e korporatës dominohej nga korporata të vetëmenaxhuesme në katër sektore - industri, financë, shitje dhe dije. Drejtori menaxher zgjidhej përmes një ansambleje një herë në vit. Tani është korporata më e madhe në rajon, e cila njihet për barazinë e të ardhurave mes punonjësve, sigurinë e lartë në punë, madje edhe me role të rëndësishme të grave në kompani.
4. Ekonomia e përbashkët
Njihet ndryshe edhe "ekonomia me reputacion". Ky sistem konsiston në idenë që rritja e tregjeve të ngjashme ka ndryshuar mënyrën se si është organizuar konsumi. Përmes internetit dhe faqeve të ndryshme, gjithnjë e më shumë njerëz po gjejnë mënyra për të marrë apo lënë me qera apartamente, makina, vende parkimi, biçikleta, apo mjete të thjeshta shtëpijake. Aspekti më i rëndësishëm i ekonomisë së përbashkët është reputacioni që zhvillohet përmes internetit, pasi siguria dhe besimi kanë vlerë të lartë në një ekonomi ku të huajt, në thelb, shesin të mira dhe shërbime për të përfituar bashkërisht.
5. Para të ngadalta
Lëvizja e parave të ngadalta bazohet mbi një sërë principesh themelore. Konsiston në faktin që financat moderne janë shumë të shpejta dhe konplekse dhe kanë nevojë ta ngadalësojnë ritmin, të kenë më shumë në fokus sigurinë ushqimore agrikulturën. Kjo lëvizje kërkon të bindë invesittorët të përqendrohen në vendet ku ata jetojnë. Kjo lëvizje e sheh ekonominë të pushojë mbi shëndetin e tokës, dhe investitorët si fara dhe para të një uji potencialisht të dëmshëm ose të dobishëm, në varësi se si përdoret toka. Këta përqendrohen në ndihmën e koperativave të vogla ushqimore duke i lidhur ata me investitorët që pranojnë rikthimin e avashtë dhe të ulët të fitimit.
"Paratë e Ngadalta" është një organizatë jo fitimprurëse me bazë në Kolorado të SHBA-së, e cila synon të ndërtojë ekonomi lokale duke ndihmuar njerlëzit t'i derdhin paratë e tyre në ekonomitë agrikulturore lokale. "Founder Woody Tasch" e përshkruan këtë ideologji si: "Ushqimi është vendi nga ku duhet nisur". Ushqimi është niveli zero, vendi ku ekonomia takon dheun, ku fitimi takon fertilitetin. Është vendi ku duhet të kushtojmë përpjekjet tona për të ndërtuar një ekonomi përtëritëse." Disa mendimtarë konservator janë skeptik ndaj kësaj qasjeve, duke akuzuar këtë lëvije se në thelb është një organizatë bamirëse që po kërkon për "investitorë ëngjëj", sipas tyre.
6. Kapitalizmi komunitarë
Në vitet '80, shtetet komuniste kuptuan që sistemi i tyre i centralizuar po falimentonte keq. Rusia dhe Europa Lindore nisi të zhytet në kapitalizën dhe demokracinë liberale me atë që quhet "terapia tronditëse", e cila përdoret ndryshe në retorikën e politikanëve shqiptarë si "terapia e shokut". Ndërsa kina nisi ta zgjidhte më gradualisht këtë prolem. Mekanizmi leninist i partisë komuniste kineze nuk u prek, duke mbajtur nën kontroll politikat kombëtare, dhe nga ana tjetër duke implementuar gradualisht reforma në nivel fshati. Reformat ekonomike u arritën në shkallë të ndryshme dhe në sektorë të ndryshëm të ekonomisë, ndërsa shumë sipërmarrje shtetërore i mbijetuan ehde për shumë kohë erës së ndrshimeve. U eksperimentuan strategji të reformave radikale në shkallë të vogla, përpara se të kalohej në nivel kombëtarë. Hou Xioushu i universiteti Shën Lorenc argumenton se këto politika çuan në zhvillimin e një sistemi unik të quajtur "kapitalizmi komunitarë".
Kapitalizmi komunitarë funksionon përmes ndarjes së sipërmarrjes në fshat. Është një sistem detyrues, por përfitimet kolektive ndahen, dhe një sistem nxitës kombinon interesin kolektiv dhe të përbashkët. Bazohet së tepërmi në studimin mbi fshatin HUaksi në provincen Jangsu, i njohur gjerësisht si fshati më i pasur i Kinës. Huaksi ekzistojnë tre forma të shpërndarjes financiare: E para është komunizmi, që i pajis fshatarat me rrogat bazë për mbijetesë. Më pas është komponenti socialist, ku punëtorët punojnë në një fabrikë apo në shërbime për një rrogë. Dhe komponenti kapitalist merret si divident, bazuar mbi ndarjen e fitimit të fabrikës dhe fshatit, si pronë e individit.
Hou beson se sistemi hibrid i përdorur në Kinë, i cili karakterizohet nga shumëllojshmëria nga rajoni në rajon, ka të ngjarë të mbijetojë për një kohë të gjatë dhe mund të jetë një alternativë e qëndrueshme e kapitalizmit standard të promovuar nga sistemi perëndimorë. Ai i konsideron si faktor të rëndësishëm lidhjet familjare ose pseoudofamiljare në shoqëri. Kjo mundëson zhvillimin e modelit aziatik, i karakterizuar nga një qeveri autoritare që mbikëqyr zhvillimin e reformave në tregje dhe ekonomi, dhe një shoqëri të karakterizuar nga solidariteti social, marrëdhënjet shoqërore, etikën e punës së arrirrë dhe prestigjin e edukimit.
7. Ekonomia e bazuar në resurse dhe fusha e bashkësisë
Dobësimi i klasës së mesme është i rrezikshëm për kapitalizmin, i cili bazohet në konsumin e kësaj klase si një vijë e mesme për të mbijetuar, të paktën për aq larg sa mund të shkojë teoria marksiste. Sidoqoftë, sipas koncepteve të mendimit "Ekonoma Bazuar në Resurse", zhvillimet teknologjike janë faktori më i rëndësishëm. Sistemi i vjetër i garës së nxitjes nga fitimi, bazuar në investime përmes borxheve do të gërryhet dhe më në fund do të zbrazet përmes përhapjes dhe zhvillimit të teknologjisë.
Argumenti nxjerr në pah se ne tani kemi teknologjinë e nevojshme për të pasur akses në një sasi jashtëzakonisht të madhe energjie, që nga energjie e erës, valëve dhe baticave, rrymave oqeanike, ndryshimet termike, ujëvarave dhe lumejve, gjeotermika, elektrostatika, hidrogjeni, gazërat natyral, biomasa, bakteriet, transformimi fazorë etj. Nuk ekziston arsyeja që të mos shohim një automatizim total të fuqisë punëtore në katër dekadat e ardhshme, pasi inteligjenca artificiale dhe makinat autonome nuk kanë nevojë të jenë të droguara për të punuar pa pushim. Argumentohet që një ekonomi e bazuar në resurse, do jetë më e përshtatshme në botën.listverse.com/
1. Bankat Islamike
Bankat e para islamike dolën në pah në mesin e viteve 20, dhe qysh atëherë janë bërë një nga format e institucioneve bankare me rritjen më të shpejtë në botë. Bankat islamike ndryshojnë nga bankat tradicionale, e cila i lejon të pasurit të shfrytëzojnë të varfrit, por pa krijuar vlerë për vete. Kurani ka një rregull shumë strikt kundër mbledhjes së interesave, i cili gjendet tek Al-baqarah 2:275:
Ata që konsumojnë interesin nuk mund të qëndrojnë (në ditën e Ringjalljes), veç atij që qëndron, pasi është goditur nga djalli për papërgjegjshmëri. Kjo për shkak se ata thonë "Tregtia është si interesi". Por Allahu ka lejuar tregtinë dhe ka ndaluar interesin. Kështu që kushdo që është qortuar nga Zoti dhe ndërpret aktivitetin, mund kë ketë të shkuarën, dhe çështjet e tij qëndrojnë me Allahun. Por, gjithkush që i rikthehet interesit - është shoqëruesi i Zjarrit, dhe do të banojë gjithmonë në Zjarr...
Megjithëse shumë myslimanë përdorin sistemin tradicional bankarë, përfshirë interesin, bankat islamike janë një alternativë për më të devotshmit. Institucionet financiare islamike funksionojnë sipas një sistemi përfitues dhe humbës, i njohur si musharaka, nga ku banka dhe huamarrësit i bashkohen sipërmarrjes për të ndarë përfitimet dhe humbjet.
Për ithtarët e sistemit, financat islamike e njohin pronën private, motivin e përfitimit, dhe fuqinë e tregut, por vendosin kufizime mbi aktivitetet për të reduktuar shfrytëzimin dhe egon, bazuar në besimin e lighit të sheriarit.
2. Ekonomia barrierë
Idetë e Filips janë refuzuar kryesisht nga ata që mendojnë në mënyrë konservatore. Por gjithsesi ai ka nxjerrë një "manifesto" prej 155 faqesh, të titulluar "Barriera e Kollareve Blu të Ekonomisë", e cila mbetet për t'u parë nga akademikët.
3. Demokracia Ekonomike
Ekzistojnë propozime të ndryshme për të zgjeruar demokracinë ekonomike. Tre idetë kyçe lidhen me krijimin e firmave të koperativave punëtore, ku punëtorët-pronarë marrin vendime të përbashkëta ose përmes një strukture zgjedhjeje, bankat i shërbejnë një qëllimi më të gjerë social, duke zëvendësuar bankat e shtyra nga fitimi dhe buxhetin pjesëmarrës, ku shteti transferon një sasi të konsiderueshme të fondeve publike tek qytetet apo ansambletë fqinje për të siguruar një alokim më demokratik të fondeve.
Demokracia ekonomike daton në mendimin socialist dhe anarkik të shekullit 19, por ka dalë në sipërfaqe vetëm vitet e fundit si pasojë e kolapsit të shtetit socialist. Një ide praktike dhe e suksesshme e ideve të demokracisë ekonomike ka qenë korporata Mondragon me bazë në qytetin Arrasate-Mondragon, Spanjë. Pjesa më e madhe e korporatës dominohej nga korporata të vetëmenaxhuesme në katër sektore - industri, financë, shitje dhe dije. Drejtori menaxher zgjidhej përmes një ansambleje një herë në vit. Tani është korporata më e madhe në rajon, e cila njihet për barazinë e të ardhurave mes punonjësve, sigurinë e lartë në punë, madje edhe me role të rëndësishme të grave në kompani.
4. Ekonomia e përbashkët
Njihet ndryshe edhe "ekonomia me reputacion". Ky sistem konsiston në idenë që rritja e tregjeve të ngjashme ka ndryshuar mënyrën se si është organizuar konsumi. Përmes internetit dhe faqeve të ndryshme, gjithnjë e më shumë njerëz po gjejnë mënyra për të marrë apo lënë me qera apartamente, makina, vende parkimi, biçikleta, apo mjete të thjeshta shtëpijake. Aspekti më i rëndësishëm i ekonomisë së përbashkët është reputacioni që zhvillohet përmes internetit, pasi siguria dhe besimi kanë vlerë të lartë në një ekonomi ku të huajt, në thelb, shesin të mira dhe shërbime për të përfituar bashkërisht.
5. Para të ngadalta
Lëvizja e parave të ngadalta bazohet mbi një sërë principesh themelore. Konsiston në faktin që financat moderne janë shumë të shpejta dhe konplekse dhe kanë nevojë ta ngadalësojnë ritmin, të kenë më shumë në fokus sigurinë ushqimore agrikulturën. Kjo lëvizje kërkon të bindë invesittorët të përqendrohen në vendet ku ata jetojnë. Kjo lëvizje e sheh ekonominë të pushojë mbi shëndetin e tokës, dhe investitorët si fara dhe para të një uji potencialisht të dëmshëm ose të dobishëm, në varësi se si përdoret toka. Këta përqendrohen në ndihmën e koperativave të vogla ushqimore duke i lidhur ata me investitorët që pranojnë rikthimin e avashtë dhe të ulët të fitimit.
"Paratë e Ngadalta" është një organizatë jo fitimprurëse me bazë në Kolorado të SHBA-së, e cila synon të ndërtojë ekonomi lokale duke ndihmuar njerlëzit t'i derdhin paratë e tyre në ekonomitë agrikulturore lokale. "Founder Woody Tasch" e përshkruan këtë ideologji si: "Ushqimi është vendi nga ku duhet nisur". Ushqimi është niveli zero, vendi ku ekonomia takon dheun, ku fitimi takon fertilitetin. Është vendi ku duhet të kushtojmë përpjekjet tona për të ndërtuar një ekonomi përtëritëse." Disa mendimtarë konservator janë skeptik ndaj kësaj qasjeve, duke akuzuar këtë lëvije se në thelb është një organizatë bamirëse që po kërkon për "investitorë ëngjëj", sipas tyre.
6. Kapitalizmi komunitarë
Në vitet '80, shtetet komuniste kuptuan që sistemi i tyre i centralizuar po falimentonte keq. Rusia dhe Europa Lindore nisi të zhytet në kapitalizën dhe demokracinë liberale me atë që quhet "terapia tronditëse", e cila përdoret ndryshe në retorikën e politikanëve shqiptarë si "terapia e shokut". Ndërsa kina nisi ta zgjidhte më gradualisht këtë prolem. Mekanizmi leninist i partisë komuniste kineze nuk u prek, duke mbajtur nën kontroll politikat kombëtare, dhe nga ana tjetër duke implementuar gradualisht reforma në nivel fshati. Reformat ekonomike u arritën në shkallë të ndryshme dhe në sektorë të ndryshëm të ekonomisë, ndërsa shumë sipërmarrje shtetërore i mbijetuan ehde për shumë kohë erës së ndrshimeve. U eksperimentuan strategji të reformave radikale në shkallë të vogla, përpara se të kalohej në nivel kombëtarë. Hou Xioushu i universiteti Shën Lorenc argumenton se këto politika çuan në zhvillimin e një sistemi unik të quajtur "kapitalizmi komunitarë".
Kapitalizmi komunitarë funksionon përmes ndarjes së sipërmarrjes në fshat. Është një sistem detyrues, por përfitimet kolektive ndahen, dhe një sistem nxitës kombinon interesin kolektiv dhe të përbashkët. Bazohet së tepërmi në studimin mbi fshatin HUaksi në provincen Jangsu, i njohur gjerësisht si fshati më i pasur i Kinës. Huaksi ekzistojnë tre forma të shpërndarjes financiare: E para është komunizmi, që i pajis fshatarat me rrogat bazë për mbijetesë. Më pas është komponenti socialist, ku punëtorët punojnë në një fabrikë apo në shërbime për një rrogë. Dhe komponenti kapitalist merret si divident, bazuar mbi ndarjen e fitimit të fabrikës dhe fshatit, si pronë e individit.
Hou beson se sistemi hibrid i përdorur në Kinë, i cili karakterizohet nga shumëllojshmëria nga rajoni në rajon, ka të ngjarë të mbijetojë për një kohë të gjatë dhe mund të jetë një alternativë e qëndrueshme e kapitalizmit standard të promovuar nga sistemi perëndimorë. Ai i konsideron si faktor të rëndësishëm lidhjet familjare ose pseoudofamiljare në shoqëri. Kjo mundëson zhvillimin e modelit aziatik, i karakterizuar nga një qeveri autoritare që mbikëqyr zhvillimin e reformave në tregje dhe ekonomi, dhe një shoqëri të karakterizuar nga solidariteti social, marrëdhënjet shoqërore, etikën e punës së arrirrë dhe prestigjin e edukimit.
7. Ekonomia e bazuar në resurse dhe fusha e bashkësisë
Dobësimi i klasës së mesme është i rrezikshëm për kapitalizmin, i cili bazohet në konsumin e kësaj klase si një vijë e mesme për të mbijetuar, të paktën për aq larg sa mund të shkojë teoria marksiste. Sidoqoftë, sipas koncepteve të mendimit "Ekonoma Bazuar në Resurse", zhvillimet teknologjike janë faktori më i rëndësishëm. Sistemi i vjetër i garës së nxitjes nga fitimi, bazuar në investime përmes borxheve do të gërryhet dhe më në fund do të zbrazet përmes përhapjes dhe zhvillimit të teknologjisë.
Argumenti nxjerr në pah se ne tani kemi teknologjinë e nevojshme për të pasur akses në një sasi jashtëzakonisht të madhe energjie, që nga energjie e erës, valëve dhe baticave, rrymave oqeanike, ndryshimet termike, ujëvarave dhe lumejve, gjeotermika, elektrostatika, hidrogjeni, gazërat natyral, biomasa, bakteriet, transformimi fazorë etj. Nuk ekziston arsyeja që të mos shohim një automatizim total të fuqisë punëtore në katër dekadat e ardhshme, pasi inteligjenca artificiale dhe makinat autonome nuk kanë nevojë të jenë të droguara për të punuar pa pushim. Argumentohet që një ekonomi e bazuar në resurse, do jetë më e përshtatshme në botën.listverse.com/
Tags
Ekonomi